میزگرد مجازی؛ ابعاد جنگ روانی گروه‌های تروریستی طالبان و داعش
انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان به همکاری دانشگاه لایپزیگ آلمان، به تاریخ ۱۹ حمل ۱۴۰۳ میزبان میزگرد مجازی برای بحث در مورد ابعاد جنگ روانی گروه‌های تروریستی طالبان و داعش بود. این برنامه از طریق اسپیس اکس آغاز شد و در فضای زوم ویبنار تا پایان، ادامه یافت.
گرداننده‌ی این میزگرد مجازی، نازیلا جمشیدی، مشاور تنوع، برابری و شمولیت بود.
مهمانان برنامه هر یک؛ مصطفی مدثر، آگاه روابط بین‌الملل، علی سید حسینی، خبرنگار بی‌بی‌سی فارسی، کفایت حمیدی، استاد دانشگاه لایپزیگ آلمان، حارث جبران، آگاه امور امنیتی و ابو مسلم خراسانی نویسنده‌ی این پژوهش - همکار با دانشگاه لایپزیگ آلمان، بودند.
ابومسلم خراسانی، پژوهش خود را که در دهمین مهرنامه‌ی انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان به نشر رسیده است، شرح کوتاهی داده و بر اساس تحقیقات اولیه‌ی که انجام داده است، گفت: «طالبان و داعش که خود را میراث دار جهاد می‌دانند، وارد جنگ تازه‌ای شده‌اند.» او در ادامه از اینکه چگونه گروه‌های تروریستی داعش و طالبان با بهره‌گیری از فضاهای آنلاین، در رقابت به جلب و جذب نیروهای بیشتر می‌پردازند، سخن گفت. خراسانی به استفاده‌ی زبان‌های مخاطبان هدف و روش‌های دو گروه در مشروعیت‌زدایی جهادی از یکدیگر نیز پرداخت.
علی سید حسینی، خبرنگار بی‌بی‌سی فارسی نیز از گروه داعش شاخه خراسان و داعش مرکزی صحبت کرد و باور دارد که در طول ده سال فعالیت، این گروه موثرترین شیوه‌ی پیام‌رسانی را به کار برده است؛ «استراتژی پیام‌رسانی داعش، ایجاد ترس و وحشتِ بیشتر است.»
حسینی: «ده سال حضور مرگ‌بار داعش ثابت کرده است که این گروه بین‌المللی به اطلاع‌رسانی از فعالیت‌هایش و پروپاگاندا به عنوان یکی از اصلی‌ترین استراتژی‌های تامین قدرت نگاه می‌کند. این گروه با باور به «النصر بالرعب» و اینکه پایه‌ی پیروزی بر ترساندن استوار است، تلاش کرده که بازوی رسانه‌ایی خود را در زمینه‌ی هر چه بیشتر به نمایش‌گذاشتن وحشت و ترس ناشی از حملات، قتل‌ها، اعدام‌ها و فعالیت‌های مرگبارش فربه‌تر سازد. داعش محتوای مورد نظر خود را دست‌کم به ۲۶ زبان از جمله عربی، انگلیسی، فرانسوی، فارسی، پشتو، اسپانیایی، روسی، اردو، ایغوری و کردی نشر می‌کند. این نشرات در قالب‌های صدا، متن، عکس و ویدیو در دسترس گذاشته می‌شود.»
حسینی در مورد محتوای پروپاگاندای داعش می‌گوید: «همزمان، داعش محتوای پروپاگاندای خود را در مجله‌ها و شاخه‌های رسانه‌ایش از جمله صحیفه النبا، اخبار الخلافة، اصدارات المکاتب الاعلامیه، موسسه الفرقان، مرکز الحیاة، موسسه اجناد، العزائم، صدای خراسان، دابق، صدای هند و یلغار نشر می‌کند.»
در ادامه حسینی به عملکرد رسانه‌ای و موثریت استراتژی ایجاد وحشت گروه داعش پرداخت. حسینی می‌گوید: «این مجله‌ها همزمان که شباهت‌های کارکردی دارند، کارویژه‌های خود را هم دارند. به‌طور کلی عملکرد رسانه‌ای داعش گسترده، خلاقانه و به‌روز است که این به آنها کمک می‌کند میدان پوشش رسانه‌ای خود را زمینه نیل به «مدیریت توحش» مورد نظرشان فراخ و مؤثر سازند.»
حارث جبران از استراتژی مشخص گروه‌های طالبان و داعش در جنگ آنها در برابر یکدیگر، سخن گفت. جبران می‌گوید طالبان با راه‌اندازی تاکتیک‌های جنگ روانی، دنبال قوام بخشیدن روایت، جلب اعتماد و از همه مهم؛ قبل از تسلیمی افغانستان به گونه جدی دنبال سربازگیری بیشتر در مناطق مختلف افغانستان بودند. این گروه به خاطر عملی ساختن تاکتیک‌های خود از روش‌های متفاوتی چون: مغزشویی، راه اندازی عملیات فریب، شایعه‌پراگنی و تطمیع (وعده بهشتی) ضمن به کارگیری این موارد، در تلفیق از روش‌های سنتی و مدرن، به استفاده از پلتفرم‌های جدید نیز رو آوردند.
به باور جبران، دغدغه‌ی داعش اما فراتر از این حرف‌ها بوده که توانسته‌اند با استفاده از تکنولوژی مدرن، در گسترش ترس و وحشت، پیشی بگیرند؛ «داعش با به کارگیری تکنولوژی مدرن فراتر از پیام‌رسانی، دنبال اهداف راهبردی‌تر بوده است. یکی از استراتیژی‌های آنها پخش رعب و وحشت در میان مخاطبان هدف است. با اینکه می‌خواهند از گروه‌های رقیب (القاعده، طالبان…) در عملیات روانی سبقت داشته باشند اما شیوه‌ی پیام رسانی آنها، کوتاه‌ترین راه برای مقصد نهاییِ «داعشی شدن» و تمکین به مانیفست داعش است.»
داعش و طالبان هر دو از رسانه‌های اجتماعی به طور فزاینده‌ای برای تبلیغات، جذب نیرو، انتشار ایدئولوژی خود و پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کنند.
جبران افزود که داعش در تولید محتوای تبلیغاتی خود از کیفیت و تکنیک‌های سینمایی بالایی استفاده می‌کند و از تنوع پلتفرم‌های مختلف مانند تلگرام، توییتر، فیسبوک و یوتیوب بهره می‌برد. این گروه در سربازگیری از رویکردی پیچیده‌تر و چندلایه استفاده می‌کند و تمام مراحل به صورت مجازی با کارگیری پلتفرم‌های جدید مانند اپلیکیشن‌های اختصاصی انجام می‌شود. داعش علاوه بر ایجاد رعب و وحشت، به دنبال به چالش کشیدن روایت طالبان به عنوان معامله‌گران (مرتد) و معرفی رویکرد جدید خود در قبال مسائل جهانی است.
به باور جبران، طالبان پس از جذب افراد جدید، از طریق عملیات مغزشویی، فریب و تطمیع آنها را به عضویت کامل خود در می‌آورد. این گروه در حال حاضر از عملیات روانی برای کسب مشروعیت، اشراف بر افکار عمومی، اغراق در ارائه خدمات و کسب شناخت بین‌المللی استفاده می‌کند.
هر دو گروه از ترند شدن موضوعات مهم در رسانه‌های اجتماعی به نفع خود استفاده می‌کنند.
مصطفی مدثر روایت‌های ساده طالبان برای جذب نیرو و مخصوصا ترانه‌های این گروه با استفاده از زبان پشتو در اماکن عمومی و بیشتر مساجد را شرح داد. مدثر باور دارد که داعش از روش قدیمی طالبان در تبلیغات کنونی خود استفاده می‌کنند.
مدثر علاوه بر این می‌گوید: «گاهی اوقات رسانه‌ها و حتی مقامات پیشین حکومتی افغانستان در زبان فارسی، اصطلاح «ترور ناموفق» را استفاده می‌کنند که کاربرد آن دقیق و درست نیست. گروه‌های تروریستی به هدف اصلی خویش که همان هراس، وحشت و خشونت است، می‌رسند. حالا ترور موفق باشد یا نباشد.»
او هم‌چنان می‌افزاید: «شیوه‌ای جنگ تبلیغات داعش بسیار بی‌رحمانه، هراس‌آفرین در عین زمان خبرساز و متفاوت است. داعش دقیقاً می‌دانند که کجا و گونه تبلیغات خود را انجام دهد. بخش تبلیغات داعش بسیار حرفوی و با مهارت تبلیغات خود را راه‌اندازی می‌کند و گاهی تصاویر هالیوودی از کشتار و بی‌رحمی خود به نمایش می‌گذارد که سایر گروه‌های تروریستی چنین توانایی و مهارت را ندارند.»
به باور مدثر، داعش در میان گروه‌های تروریستی بیشترین استفاده را از تکنالوژی و شبکه‌های اجتماعی کرده است و فضای اجتماعی و اینترنت، باعث شده‌اند که تهدید داعش جهانی شود.
برای دانلود نسخه پی‌دی‌اف این مهرنامه به زبان فارسی، روی این لینک کلیک نماییید.